zadaniem tego urzędu była organizacja repatriacji ludności polskiej do kraju po zakończeniu działań wojennych (także z innych niż niemieckie terytoriów), jak też przesiedlenia ludności obcej (do Niemiec i ZSRR). Musiał więc on zapewnić repatriantom i przesiedlanym aprowizację, transport, schronienie, opiekę sanitarno-medyczną, aż do miejsca osiedlenia. PUR został powołany do życia na mocy dekretu PKWN z 7 października 1944 i podporządkowany prezydium PKWN, a od 7 maja 1945 Ministerstwu Administracji Publicznej. 13 grudnia 1945 włączono go do Ministerstwa Ziem Odzyskanych. Po likwidacji tego ministerstwa w styczniu 1949 roku, między kwietniem a końcem marca 1951 (do swej likwidacji), PUR podlegał Prezesowi Rady Ministrów.
Dokumentacja zewnętrzna wytworzona przez PUR na styku urząd – repatriant wiązała się z ewidencją powracającej do kraju ludności. Były to najczęściej przepustki i zaświadczenia uprawniające do bezpłatnego przejazdu do stacji docelowej, które następnie stanowiły podstawę do wydania dowodu tożsamości. Rejestracja następowała w punktach wlotowych rozlokowanych na granicy państwa, choć administracja PUR funkcjonowała dalej, aż do poziomu powiatu. Świadectwem przejścia przez punkt repatriacyjny były też adnotacje i stemple PUR na dokumentach posiadanych przez rejestrowane osoby, wytworzonych zarówno przez władze okupacyjne, jak i alianckie. Na zewnątrz państwa organizacją powrotów zajmował się Generalny Pełnomocnik Rządu do spraw Repatriacji. Od chwili jego powołania zadania PUR ograniczyły się do organizacji transportów i migracji w obrębie terytorium Polski.
