Dokumenty

Dokumentacja fotograficzna -

w przypadku robotników przymusowych możemy ja podzielić na instytucjonalną i nieinstytucjonalną. Ta pierwsza to zwłaszcza dokumentacja niemieckich urzędów pracy i organów policyjnych w postaci portretowych zdjęć identyfikacyjnych (jej cechy omówiliśmy w punkcie dotyczącym dokumentu Arbeitsbuch) w dokumentach tożsamości i dokumentach zatrudnienia. Ta druga to przede wszystkim ikonografia „ofiar” – są to zdjęcia dokumentujące codzienność prac przymusowych wykonane najczęściej przez niemieckich pracodawców, pracowników nadzoru itd. Zdjęcia wykonane przez „ofiary” – robotników przymusowych należą do rzadkości, co ma swoją przyczynę w zakazie posiadania aparatów fotograficznych przez deportowanych do Rzeszy. Zdarzały się, co prawda, i takie zdjęcia, np. zrobione podczas przepustek, po usunięciu lub zasłonieniu rozpoznawczej „Petki”, przy użyciu ukrytego bądź wypożyczonego od zaprzyjaźnionego pracodawcy czy niemieckiego współpracownika aparatu – są to jednak wyjątki. Inną grupę zdjęć stanowią fotografie wykonane w zakładach fotograficznych – są często stylizowane, mają charakter „pamiątkowy”. Zdjęcia autorstwa niemieckich pracodawców to fotografie wykonane w zakładach pracy, gospodarstwach rolnych itd., w których kontakt z pracodawcą (pracownikami nadzoru) nie obfitował w napięcia. Pracodawca dokumentował niejako historię swojej firmy, gospodarstwa i odbitkę podarowywał pracownikowi. To często zdjęcia „rzetelnej załogi”. Fotografie przedstawiające ciężar pracy, poniżenie robotników są rzadsze – mogły się znaleźć w posiadaniu pracownika przymusowego po wojnie, po ucieczce lub śmierci niemieckiego pracodawcy. Dużą grupę zdjęć stanowią fotografie wykonane już po wyzwoleniu.